Kabra Dey aan zee Kijkduin, herdenking en heling nazaten

Zoetermeer, 31 augustus 2023

Verering van de voormoeders en vaders

Begin jaren tachtig zong Ewald Krolis (RIP) samen met Caribbean Combo de klassieker “Mie Kantie , Ma Mie Dete”. (Het schip is omgeslagen, maar ik heb het gered).

Dit konden de 664 tot slaafgemaakten van het slavenschip de Leusden niet navertellen. Ze gingen een wisse dood tegemoet na maanden op de Atlantische oceaan te hebben gedobberd onder erbarmelijke omstandigheden.

Het slavenschip de Leusden verging in 1738 voor de kust van Suriname. De bemanning wilde voorkomen dat de slaafgemaakten zouden ontsnappen. Daarom timmerden ze de luiken van het schip dicht en 664 slaafgemaakten verdronken. Het wordt wel ‘de grootste scheepsramp in de Nederlandse slavernijgeschiedenis’ genoemd.

De Leusden kwam op 11 mei 1737, voor de tiende keer, in El Mina (Ghana) aan om lading in te nemen. Dat viel tegen; er waren niet veel gevangenen in het fort. De Leusden moest zes maanden wachten voordat er genoeg mensen waren gevonden om naar Suriname te kunnen vervoeren.
Rendement, winst, kostenbesparing en efficiëntie waren begrippen die net als bij huidige bedrijven hoog in het vaandel stonden. Op 19 november kon kapitein Jochem Oudjes met een bemanning van 73 man en meer dan 700 gevangenen aan boord eindelijk aan de overtocht beginnen. Er stierven onderweg ‘slechts’ 20 gevangenen. Uitval werd ingecalculeerd.

De Ramp

Na een voorspoedige reis van 44 dagen kwam de Leusden aan voor de kust van Frans Guyana. Het weer was slecht. Door een navigatiefout belandde de Leusden in de monding van de Marowijne rivier en liep vast op een zandbank. Het was inmiddels 1 januari 1738. Op het moment van de stranding waren alle gevangenen aan dek om te eten. Toen De Leusden vastliep, kwam de bemanning in actie.

De gevangenen werden benedendeks gedreven. Dat leek op dat moment enigszins logisch. Men wilde proberen het schip vlot te krijgen. Zestien gevangenen bleven aan dek om hierbij te helpen. Op dat moment sloeg het schip lek. Het was meteen duidelijk dat De Leusden niet meer te redden viel. Het schip was zinkende en het ruim liep langzaam vol. De gevangenen, volledig in paniek, probeerden weer naar boven te klimmen. Op dat moment timmerde de bemanning de luiken dicht. De kapitein, de bemanning en de zestien gelukkige gevangen namen plaats in de reddingsloepen en verlieten het zinkende schip. 664 mensen bleven achter in het ruim en stierven de verdrinkingsdood.
De mensen benedendeks hadden gered kunnen worden. En toch deed de bemanning dat niet. De bemanning was te bang dat ze door de gevangenen overmeesterd zouden worden. Op 4 januari kwam de bemanning veilig aan in Paramaribo. Het voorval werd onderzocht en een rapport naar de directie van de WIC in Nederland gestuurd. De zestien gevangenen werden alsnog verkocht om de schade nog enigszins te beperken.
Op 20 mei 1738 werd het voorval besproken in de directievergadering van de WIC in Amsterdam. De Heren XIX kwamen tot de conclusie dat het verlies van het schip en de lading een ‘gevoelige schade was voor de compagnie’. Geen woord over slachtoffers. Alles keurig teruggebracht tot een abstract rapport.

Bron: mass.cultureelerfgoed.nl/wij-en-water/slavenschip-de-leusden

Kijk nu: Het drama van het Amsterdamse slavenschip de Leusden – AT5

Op vrijdag 25 augustus 2023 organiseerden winti priesteres Marian Markelo en assistente Renate Stuger de eerste *Kabra Dey aan zee in de badplaats Kijkduin, wat tot doel had de verering van de voormoeder en vaders. In een droom had Stuger meegekregen een Kabra Dey te organiseren. Aangezien ze weinig ervaring had werd vervolgens Nana Efua (Marianne Markelo) erbij betrokken en vele medewerkers waaronder kunstenaar Boris van Berkum. Er vetrokken bussen uit Amsterdam en Rotterdam richting Kijkduin, hetgeen resulteerde in een bijzondere opkomst van ongeveer 250 personen. Aan versnaperingen ontbrak het niet, want een Kabra Tafra werd opgesteld door Derrick van der Leuv, ter verering van de voorouders van de tot slaaf gemaakten, en alle andere bevolkingsgroepen, die ook na de slavernij in Suriname en elders de geestelijke pijn hebben gevoeld. En natuurlijk ontbrak de middag- en avond maaltijd de traditionele Heri Heri (cassave, groene bakbanaan, (zoete) aardappel met bakkeljauw)) niet. Uiteraard werd dit event gedurende de namiddag en avond opgeluisterd met muziek van de Kaseko groep Soso Lobie, Warimbo Krioro, en de culturele Kawina Black Harmony. Tijdens het afsluitend optreden van laatstgenoemd gezelschap hebben sommige danslustigen een behoorlijke Aisa – en Ingie winti gehad. De organisatie kan terug kijken op een geslaagd evenement dat zeker voor herhaling vatbaar is, en de vrijgekomen positieve energieën heeft vastgehouden en versterkt.

⃰Kabra Dey is een bijeenkomst, die bedoeld is om op een eerbiedwaardige manier contact te maken met de voorouders.

Foto’s: Paul & Jaasir Linger